Cywilizacja Totonaków

Totonakowie to lud indiański z czasów prekolumbijskich, którzy zamieszkiwali obszary Veracruz i Puebla (dzisiejszy Meksyk). Zajmowali przede wszystkim wybrzeża i górzyste tereny. Posługują się językiem z grupy penuti spokrewnionym z językiem maja. Obecnie żyjący potomkowie posługują się także językiem hiszpańskim. Społeczność Totonaków obecnie liczy 280 tyś. osób. Zajmują się przede wszystkim rolnictwem, rybołóstwem morskim i rzemiosłem zachowując zwyczaje i folklor swoich przodków.

Od II do X wieku Totonakowie przeżywali swój największy rozkwit, a głównym było El Tajin.
Totonacapan (kraj Totonaków) zorganizowany był teokratycznie. W panteonie bóstw pierwsze miejsce zajmowali Centeotl (bóg kukurydzy reprezentujący potęgę słońca) oraz Tajin (bóg deszczu i piorunów).

Totonakowie należą do bezpośrednich spadkobierców kultury olmeckiej. Do VI w. duży wpływ na sztukę wywierał Teotihuacan. Kolejne 300 lat to wzajemne oddziaływanie z kulturą Majów. Najważniejsze ośrodki kultury Totonaków to Remojadas i El Tajín.

Remojadas związany jest przede wszystkim ze znaleziskami glinianych figurek, pochodzących z różnych okresów rozwoju kultury. Mają kilka cech charakterystycznych. Jedną z nich jest używanie jako czarnej farby asfaltu. Najbardziej znaną cechą jest wyrazistość uczuć oddawanych na twarzach przedstawianych postaci. Są to najczęściej roześmiane twarze o spłaszczonych czołach. Niektóre mają skupiony wyraz oczu. Postacie często trzymają w dłoniach tzw. dzwoneczki urodzaju. "Roześmiane" figurki są nietypowym zjawiskiem dla całej sztuki prekolumbijskiej. Często przyjmuje się, że te figurki są protoplastą sprzedawanych w Meksyku w okresie Zaduszek "figurek śmierci". 'Uśmiechnięte twarzyczki' były to rzeźby ludzi z uśmiechem na twarzy. Rzeźby te były dość niezwykłe, ponieważ w tamtych czasach wyrażały na ogół powagę, grozę i potęgę.

El Tajín, stolica Totonaków, była miastem poświęconym bogu deszczu. Najważniejszym zabytkiem znajdującym się w tym mieście jest "Piramida Nisz". Miasto rozwijało się do XII w. i nieznana jest przyczyna jego opuszczenia. Podobny los spotkał Las Higueras. W ruinach Las Higueras odkryto fragmenty malarstwa ściennego. Po opuszczeniu tych miast ludność przeniosła się na inne tereny. Wskazuje na to m.in. odkrycie miejscowości Cempoala. Badania archeologiczne wskazują, że w XII wieku powstało tam miasto założone przez ludność totonacką. Cempoala nie jest dokładnie zbadana. Wiadomo, że ok. 1600 roku została całkowicie wyludniona przez zarazę i zapomniana aż do XIX w. Wykopaliska informują, że istniało w tym miejscu miasto o szerokich ulicach, kamiennych domach i schodkowej piramidzie zbudowanej na planie koła.

Wśród zabytków związanych z kulturą Totonaków znajdują się także kamienne rzeźby o nietypowych kształtach. Nazwano je, uwzględniając ich kształt: yougos – jarzma, hachas – topory, palmas – palmy. Nie znana jest ich funkcja, jednak dekoracja niektórych z nich wskazuje na silne związki z ceremoniałem pogrzebowym. Jarzma w kształcie podkowy (rzeźby o wadze ok. 20-30 kg)
pokryte są reliefami z symbolami boga deszczu, bogini ziemi. Miały najprawdopodobniej chronić zmarłego przed niebezpieczeństwami w życiu pozagrobowym. Topory były symbolem boga deszczu, znakiem jego siły. Palmy miały trójkątny kształt, przedstawiały czasem klęczącą postać lub opiekuńcze zwierzę. Pokrywały je ornamenty w kształcie woluty.

Obszar zamieszkany przez Totonaków został podporządkowany przez Azteków w połowie XV wieku. Totonakowie byli pierwszymi sprzymierzeńcami Hiszpanów w ich walce przeciwko państwu azteckiemu.

Źródło: Wigwam