W XV w. Amerykę zamieszkiwało około 47 mln Indian, w tym aż 42 mln przypadały na Amerykę Południową i Środkową, a tylko 5 mln na terytoria położone w kierunku północnym od granic dzisiejszego Meksyku. Azjatyckie pochodzenie Indian zdradzał ich wygląd: czarne, długie włosy i szeroki nos. Indianie nosili proste ubrania, produkowane ze skór dzikich zwierząt. Ważne dla nich były ozdoby: naramienniki, opaski, bransolety. Robiono je zazwyczaj ze szklanych paciorków, nasion, a także z kłów lub pazurów dzikich zwierząt. Indianie byli niezwykle pomysłowi w wytwarzaniu ozdób, co świadczyło o ich bogatej wyobraźni. Obok wspomnianych wyżej produktów używali do wytwarzania ozdób także muszle, ptasie pióra i dzioby ptaków.
Indianie zamieszkiwali bardzo rozległe terytoria, zróżnicowane pod względem panujących tam warunków geograficznych, klimatu i szaty roślinnej. W związku z tym w wyniku dostosowywania się do różnorodnych warunków otoczenia zewnętrznego wykształciły się wśród nich różne kultury i typy gospodarowania. Skrajnymi przykładami były z jednej strony prymitywne zbieracko-łowieckie grupy koczownicze, a z drugiej strony rozwinięte cywilizacje Mezoameryki oraz Ameryki Południowej. Wśród Indian występowało również duże zróżnicowanie pod względem językowym. Szacuje się, że na początku XVI w. Indianie posługiwali się aż dwoma tysiącami różnych języków i narzeczy. Jednakże wiele spośród nich do dziś pozostaje niezbadanych, ze względu na trudności z ich poznaniem oraz na fakt, że znaczna część spośród nich to języki martwe, dziś już nie używane. Za najważniejsze rodziny językowe uważa się: irokua, salisz, atapaskan, algonkin, penuti, wakasz, na-dene, haka-sju. Po dokonaniu podboju Indian Hiszpanie spisali prekolumbijską, indiańską literaturę piękną. Indianie posługiwali się pismem hieroglificznym, niektóre plemiona zaś stworzyły pismo piktograficzne. nie wszystkie rodzaje indiańskiego pisma udało się odczytać.
Indianie mieszkali w różnych budowlach. W Północnej Ameryce mieszkali w wigwamach budowanych z drzewa. Czasami były one tak duże, że wystarczały za schronienie dla kilku rodzin. Wigwamy te nie miały okien ani podłogi, ich ściany obłożone były korą, co skutecznie chroniło przed zimnem. W Ameryce Środkowej były zwykle proste i funkcjonalne. Na obszarach górzystych większość domów budowano z cegły suszonej na słońcu, a dachy pokrywano płaskimi lub spadzistymi liśćmi. Na nizinach wznoszono ściany z plecionki oblepionej gliną i domostwa te kryto strzechą. Układ wewnętrzny tworzyły: izba główna, spiżarnia i miejsce do pracy. Siedziby władców i znaczniejszych możnych wznoszono według indywidualnego planu. Były to konstrukcje wielopokojowe, zbudowane z cegły suszonej na słońcu, pokrytej tynkiem.
Główne uprawy Indian to dynia, kabaczki, kukurydza i różne gatunki fasoli. Rośliną, która przyszła do Europy właśnie od Azteków jest pomidor, zwany przez nich xitomatl. Aztekowie znali uprawę pomidorów dzięki kontaktom z południem. Pomidor był u Azteków obok papryki chili głównym składnikiem meksykańskiego pikantnego gulaszu.
Jeśli chodzi o mięso, Indianie polowali na różnego rodzaju zwierzęta. Największym przysmakiem były bizony, które zaopatrywały Indian w mięso i skórę. Aztekowie jedli go mało i było ono domeną bogatszych warstw. Nie znano świni, ani krowy, jedzono więc głównie drób. Przeważnie był to indyk, którego hodowla była dość popularna i którego być może łączono z kultem bóstwa Tezcatlipoki. Dodatkowo Aztekowie hodowali dla mięsa małe, niemal bezwłose psy. Czasem urozmaicano tę dietę upolowaną zwierzyną – np. dzikim ptactwem. Za przysmak aztecki uważano węża. W Meksyku występuje wiele gatunków, Aztekowie nauczyli się je przyrządzać na rozmaite sposoby. Znana jest historia gdzie Aztekowie zesłani na wyspę pełną węży zamiast zginąć od ich jadu zaczęli się nimi żywić.
Warstwy niższe często jadały także wszelkie produkty jeziora Tezcoco, nad którym mieszkała większość populacji azteckiej. Jezioro zaopatrywało w ryby, oraz skorupiaki. Częstym pożywieniem były ślimaki lub raki.
Znano także czekoladę, której nazwa pochodzi zresztą z języka nahuatl. Czekoladę kojarzono z boginią płodności Xochiquetzal i była ona spożywana tylko w warstwach bogatszych, przeważnie na koniec posiłku.
Warto zwrócić uwagę, że była to kuchnia pikantna ostra, co zawdzięczała dużej ilości przypraw. Typowym daniem azteckim jest tortilla. Jest to placek z mąki kukurydzianej, z zawiniętymi wewnątrz warzywami. Kuchnia aztecka miała ogromny wpływ na dzisiejszą kuchnię meksykańską stanowiącą syntezę hiszpańskiej i różnorakich indiańskich sztuk kulinarnych.
Do Indian Ameryki Północnej zalicza się plemiona, które zamieszkiwały terytoria znajdujące się pomiędzy Arktyką a Mezoameryką. Ze względu na zróżnicowane warunki geograficzno - klimatyczne, które ukształtowały wśród poszczególnych plemion różnorodne formy adaptacji do środowiska naturalnego, wyróżnia się następujące, indiańskie obszary kulturowe:
1. Subarktyka zamieszkiwana była przez małe, lokalne i rozrzucone plemiona. Na zachodzie dominowali Atapaskowie - zalicza się do nich Apaczów i Nawahów. Na wschodzie siedziby mieli Algonkini - w skład tej grupy plemiennej wchodzili Czejenowie, Mohikanie i Czarne Stopy. Ich źródło utrzymania i pożywienia stanowiło myślistwo, zbieractwo oraz rybołówstwo. Najniższą, ale i najważniejszą jednostką społeczną była rodzina, która ewoluowała w kierunku grupy lokalnej, zrzeszającej kilka rodzin, na czele której stał naczelnik. Indianie zamieszkujący Subarktykę postrzegali wszechświat jako triadę złożoną z trzech rzeczywistości: świat górny był siedziba duchów i bogów, świat średni to była dla nich ziemia wraz z ludźmi oraz świat dolny, gdzie znajdowały się duchy zmarłych oraz podziemne złe bóstwa.
2. Wybrzeże północno - zachodnie było siedzibą plemion, wśród których występowało silne zróżnicowanie językowe. Dominowały wśród nich Haida oraz Nootka. Indianie ci zdobywali pożywienie polując na morskie ssaki, zajmowali się także rybołówstwem oraz zbieractwem. Ich struktura społeczna była rozwinięta i stosunkowo skomplikowana. Istniały klasy społeczne, różniące się poziomem majątku i pozycja zajmowaną w plemieniu. Istniała także odrębna warstwa niewolników. Szamani odprawiali obrzędy do których dopuszczani byli tylko wybrani członkowie tajnych stowarzyszeń . Rozwijała się sztuka oraz rzemiosło.
3. Płaskowyż był niezwykle ciekawym terytorium, ponieważ tutaj rywalizowały ze sobą kulturowe wpływy ościennych obszarów. Zamieszkujące Płaskowyż grupki plemienne były małe, rozdrobnione i niezorganizowane. Utrzymywały się z rybołówstwa, szczególną rolę odgrywały połowy łososia. Dodatkowym źródłem pożywienia było zbieractwo i myślistwo.
4. Wielkie Równiny i Prerie, czyli suche wyżynne stepy, ze względu na ich rozmiar, zamieszkiwało stosunkowo wiele półkoczowniczych, ale dobrze zorganizowanych plemion. W ciągu połowy roku zajmowały się one uprawą roli, prowadząc osiadły tryb życia. Jesienią, gdy zaczynał się okres polowań na bizony plemiona te rozpoczynały wędrówkę, zakładając czasowe obozy i często zmieniając swe miejsce pobytu, rozpoczynając w ten sposób koczowniczy tryb życia. Do najważniejszych plemion Wielkich Prerii należeli:
a) Czarne Stopy, bardzo agresywni i skorzy do wojny Indianie
b) Czejenowie, którzy zasłynęli przeprowadzaniem ceremonii Tańca Słońca. Przejęły ją od nich inne plemiona Wielkich Równin. Taniec Słońca stał się najważniejszym obrzędem szczepów indiańskich, które swoje siedziby miały na terenie Wielkich Równin. Ceremonię tą przygotowywano przez okres całego roku. Odbywała się przed łowami na bizony, w okolicach przesilenia letniego, gdy stepy pokrywała świeża trawa. Przed polowaniem obóz rozbijano tak, aby przypominał kształt wielkiego okręgu, co miało wzmacniać poczucie jedności członków plemienia, którzy występowali jako wspólnota. Podczas sprawowania ceremonii Tańca Słońca odbywały się dwa rodzaje obrzędów. Jedne z nich były tajne i do udziału w nich dopuszczano tylko wybranych wojowników. Drugie miały charakter otwarty, powszechny i brali w nich udział wszyscy mieszkańcy danego plemienia. Ceremonia Tańca Słońca trwa bez przerwy nawet do kilku dni wraz z nocami. Jednym z jej najważniejszych elementów była próba odporności i wytrzymałości, jakiej poddawali się ochotniczo wojownicy, chcąc zdobyć uznanie i szacunek współplemieńców. Rozcinano im skórę na ciele, przez powstałe w ten sposób rany przeciągano małe kołeczki, na których przywieszone były różne przedmioty. Następnie ciągnięto poddawanego próbie wojownika po ziemi, aż do momentu, gdy z jego ciała odpadły wszystkie powpinane do ran elementy.
c) Komancze byli odwiecznymi wrogami Apaczów, z którymi prowadzili liczne wojny. Swoje siedziby mieli w południowej części Wielkich równin.
d) Siuksowie. Można wśród nich wyróżnić trzy największe grupy plemienne:
- Siuksowie Santee. Źródłem ich pożywienia było myślistwo. Władzę sprawował wódz wraz z radą starszych. W plemieniu działały stowarzyszenia wojenne, do których wstęp mieli tylko najlepsi wojownicy. Dużą rolę odgrywał również szaman, z którego opinią liczono się podczas rady wojennej. Najważniejszym bóstwem był Wakan - Tanka.
- Siuksowie Wiciyela byli plemionami osiadłymi, utrzymywali się z rolnictwa. Władzę podobnie jak u Santee sprawował wódz, któremu towarzyszyła rada starszych wojowników. Również wśród nich popularny był kult Wakan - Tanka. Znali ceremoniał Tańca Słońca oraz dodatkowo, związany z rolnictwem obrzęd Tańca Zielonej Kukurydzy.
- Siuksowie Teton byli przede wszystkim myśliwymi. Ich głównym łupem padały bizony, które dostarczały pokarmu, a także skór na ubrania i do budowy wigwamów oraz kości, które mogły posłużyć do wyrobu narzędzi lub ozdób. W ich przypadku wódz miał bardzo silną pozycje w stosunku do rady starszych i to jego decyzje były najważniejsze. Obok Tańca Słońca Siuksowie Teton znali Taniec Duchów. Ceremoniał ten wiązał się z nowymi tendencjami, które pojawiły się w religijności Indian wraz z pojawieniem się białego człowieka. Wynikały one ze świadomości bezradności wobec przewagi białych najeźdźców, którzy przyczyniali się do niszczenia tradycyjnych indiańskich wzorców kulturowych i sposobu życia. Taniec Duchów trwał nieprzerwanie 4 doby. Tańczący wojownicy wprowadzali się w trans, doznawali wizji i widzeń, które następnie były relacjonowane wszystkim uczestnikom ceremoniału. Pierwotnie taniec Duchów miał charakter pokojowy. Dopiero Siuksowie wprowadzili do niego militarne elementy.
e) Wschodni Obszar Leśny, który podzielić możemy na dwie części: północno - wschodnią i południowo - wschodnią. Pierwszą z nich zamieszkiwali i właściwie zupełnie zdominowali, podporządkowując sobie całe jej terytorium Irokezi. Wojna była niezwykle ważnym elementem w życiu tego plemienia i faktycznie zdominowała całą jego kulturę. W irokeskiej religii znajdujemy liczne motywy o charakterze wojennym. Ponadto czcili siły przyrody. Uroczystą formę przybierały także egzekucje jeńców wojennych, ich torturowanie i skalpowanie. Część południowo - wschodnią zamieszkiwały plemiona Kirków, Czirokezów, Seminolów, Czoktawów oraz Czikasawów. Określano ich nazwą Pięciu Cywilizowanych Plemion. Indianie ci zajmowali się przede wszystkim rolnictwem, a dodatkowym źródłem pożywienia było zbieractwo i myślistwo.
f) Kalifornia zamieszkana była przez bardzo dużą ilość nielicznych grup plemiennych, które były bardzo zróżnicowane, zarówno fizycznie, kulturowo jak i językowo. Owe grupki plemienne zajmowały się przede wszystkim zbieractwem, ale w znacznie mniejszej skali, rybołówstwem oraz myślistwem. Dostatek i obfitość pożywienia zawdzięczali sprzyjającym warunkom środowiska naturalnego. Rozdrobnienie nie sprzyjało tworzeniu bardziej skomplikowanej i zhierarchizowanej struktury społecznej, która była niezwykle słabo rozwinięta. Indianie zamieszkujący Kalifornię charakteryzowali się najbardziej pokojową postawą spośród wszystkich szczepów indiańskich zamieszkujących Amerykę Północną.
g) Kalifornia Dolna. Niestety nie wiadomo za dużo o kulturze pierwotnie zamieszkujących te tereny plemion indiańskich, ponieważ bardzo wcześnie zostały one wytępione lub podlegały szybkiemu procesowi asymilacji z napływowymi plemionami.
h) Wielka Kotlina była terenem, na którym siedziby swe posiadały plemiona koczownicze, które zajmowały się zbieractwem i łowiectwem. Do największych z nich należeli Pajuci oraz Szoszoni. Podstawową formą organizacji społecznej była rodzina. Sposób życia Indian zamieszkujących Wielką Kotlinę pozostawał niezmienny przez kolejne stulecia z powodu stałych i niezwykle trudnych warunków geograficznych i klimatycznych - były to przede wszystkim terytoria pustynne oraz półpustynne.
i) Południowy Zachód był zamieszkany przez osiadłe plemiona Apaczów i Nawahów. Ich głównym źródłem utrzymania było rolnictwo, zajmowali się również rzemiosłem.
Napływające rzesze kolonistów europejskich, którzy przybywali w XIX w, do Ameryki Północnej spowodowały, że tereny indiańskie stały się przedmiotem ich ekspansji. Prowadziło to do nieustannej wojny i ciągłych konfliktów pomiędzy Indianami a białymi przybyszami.
Cała polityka USA wobec Indian została uwieczniona w traktatach, Konstytucji i umowach pomiędzy Stanami a plemieniem. Pomiędzy 1778 (zawarcie 1-szego traktatu) a 1871 r. Senat USA zatwierdził 370 takich dokumentów, co najmniej 45 innych było negocjowanych, ale niepodpisanych przez rząd USA. Ostatni traktat dotyczący Indian został wydany w 1871 r. Dotyczyły one przede wszystkim cesji terytoriów indiańskich na rzecz Stanów Zjednoczonych. W 1824 r. w departamencie wojny utworzono Biuro ds. Indian. Celem tej agencji było podporządkowanie tubylczych plemion Stanom Zjednoczonym i ostateczne rozwiązanie "problemu indiańskiego". W czasach traktatów, Indianie byli uznawani za obce narody. W zamian za stracone lądy, otrzymali rządową obietnicę otrzymania rezerwatów, które byłyby chronione i popierane przez rząd USA. Ta ugoda miała trwać nieskończenie, ale 20 lat później, w 1871 r. Biuro ds. Indian zaczęło plan "ucywilizowania dzikich" wszelkimi dostępnymi środkami polityczno-militarnymi. W 1844 roku, Biuro przeniesiono do Departamentu Spraw Wewnętrznych, gdzie istnieje do dziś. Często dochodziło do przesiedleń plemion indiańskich bez ich zgody, podczas których ginęły setki ludzi. Rok 1890 stanowi wyraźną cezurę. Do tego czasu większa część plemion indiańskich została przeniesiona do rezerwatów. W zmienionych warunkach geograficznych Indianie musieli wypracować nowe formy organizacji i sposobu życia. Szczególne uciążliwe było graniczenie przestrzenne zwłaszcza dla plemion zamieszkujących do tej pory terytoria Wielkich Prerii. Rząd federalny dążył do cywilizowania zacofanych tubylców. Dla Indian zaczęto zakładać szkoły, zabroniono niektórych indiańskich praktyk religijnych (m.in. Tańca Słońca).
Według aktu, z 1887 r. zmieniono sposób organizacji własności ziemskiej wśród Indian. Zlikwidowano własność całej wspólnoty plemiennej, a tubylcy mieli dostać 160 akrów ziemi każdy. Często były to jednak obszary niezdatne do użytku. Pozostałą ziemię rząd sprzedał białym osadnikom. Skutkiem tej polityki było, iż do roku 1934 wielkość indiańskich terenów została zredukowana prawie trzykrotnie.
W 1924 r. rząd federalny wydając "Ustawę o obywatelstwie Indian", zadeklarował, że wszyscy Indianie urodzeni w obrębie USA, są jego prawnymi obywatelami. Konstytucja gwarantuje wolność i prawa dla wszystkich, również nadaje prawo samorządności, które pochodzi z ich suwerenności.
W latach pięćdziesiątych rząd federalny rozpoczął politykę powolnej eliminacji rezerwatów, której celem była pełna asymilacja Indian w amerykańskim społeczeństwie. W wyniku tego w 1980 r. już tylko ¼ ogółu ludności indiańskiej USA mieszkała w rezerwatach.
Indianie nigdy nie zapomnieli, że jeszcze przed 100-leciem stanowili niepodległe narody. Od lat koncentrują się na odzyskaniu tego, co stracili w ramach niesprawiedliwej polityki USA oraz dążeniu do zachowania tych ziem i tradycji, które zdążyli ocalić. W 1960 r. powstał w Ameryce Północnej ruch "Red Power". Indianie szybko nauczyli się taktyk politycznych stosowanych przez murzyńskich liderów "Black Power", białych liberałów i pacyfistów. Milczenie waszyngtońskich polityków na sprawy Indian spowodowało gwałtowne reakcje tubylców. Skumulowały się one w dwóch akcjach - okupacji przez Mohawków międzynarodowego mostu Cornwall w 1968 r. i rok później okupacji wyspy Alcatraz.
W 1972 powstał Ruch Indian Amerykańskich - jedna z najważniejszych organizacji, zrzeszająca najaktywniejszych członków wielu plemion. Indianie wyruszyli w marsz protestacyjny tzw. "Szlak Złamanych Traktatów".
Okupacja Wounded Knee w 1973 r. w rezerwacie Pine Ridge w Dakocie Południowej trwała 71 dni. Wojownicy domagali się oddania przez rząd USA zagarniętych ziem. Po tym wydarzeniu, władze federalne i stanowe starały się przedstawić Indian jako nieodpowiedzialnych awanturników, nie mających poparcia nawet tubylczych przywódców. Członkowie AIM ukrywali się po okolicznych lasach.
Obecnie Indianie kontynuują swoja walkę o prawa, odbywa się to jednak na arenie politycznej. W Waszyngtonie pieczę nad sprawami indiańskimi sprawują grupy: założona przez studentów w 1961 r. Narodowa Rada Młodzieży Indiańskiej, a także Narodowy Kongres Indian Amerykańskich, często krytykowany, że reprezentuje jedynie interesy zasymilowanych i bogatych Indian uległych wobec władz federalnych.
Źródło: Baza wiedzy, Wigwam, Wikipedia (tylko dopełnienie), Grafika Google
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz